De vaten met radioactief afval worden opgeslagen in speciale opslaggebouwen in het Kempense Dessel, in afwachting van berging. In deze opslaggebouwen houden NIRAS en Belgoprocess, de industriële dochteraanneming van NIRAS, regelmatige inspecties en controles. Op die manier willen we vaten die mogelijk niet beantwoorden aan de vereisten zo snel mogelijk opsporen, om ze te kunnen afzonderen en nauwgezet op te volgen.
Recent troffen we tijdens een inspectieronde twee dergelijke vaten aan. Het gaat om vaten met laagradioactief afval. Beide vaten werden opengesneden en grondig onderzocht:
- Eén vat was afkomstig van Tihange en werd in 1987 geproduceerd. Het vat werd al in 2003 niet-conform verklaard omdat het aan de buitenzijde een roestvlek vertoonde, maar was nog verder aangetast. Het vat behoort tot een campagne van 18 vaten, 16 werden opnieuw geïnspecteerd, bij geen enkel ander vat werden non-conformiteiten vastgesteld.
- Het andere vat dateert van 1997 en bevat assen van de verbrandingsoven van de CILVA-installatie voor de verwerking van laagactief afval van Belgoprocess. Bij de inspectie stelden we een gekristalliseerde witte uitloop vast. Er was water in de as terechtgekomen, die daarna onvoldoende werd gedroogd. Uit controle van de logboeken bleek dat dit om een éénmalig incident gaat.
Op geen enkel moment kwam de veiligheid van de werknemers of de omwonenden in het gedrang.
Immobilisatieprocessen onder de loep
Na de ontdekking in 2013 van de afvalvaten met gelvorming in het opslaggebouw voor laagactief afval werd een intensief controle- en onderzoeksprogramma opgestart. Al snel bleek dat de gelvorming enkel voorkwam bij vaten verwerkt in Doel en dat ze het resultaat was van een alkali-silicareactie (ASR – een gekend fenomeen in de bouwkunde) in het beton dat het radioactieve afval inkapselt.
Om de mogelijkheid op ASR in bestaande immobilisatie-procedés die gebruikmaken van beton en/of mortel systematisch te onderzoeken, werd aan alle producenten gevraagd om hun bestanddelen aan grondige tests te onderwerpen.
Uit de tests blijkt dat het zand dat in Tihange wordt gebruikt voor het immobiliseren van hun afval, onder bepaalde omstandigheden aanleiding kan geven tot een ASR. Sommige vaten uit campagnes die werden verwerkt met dit zand werden in 2013 al geopend, maar op geen enkel van deze vaten hebben we gelvorming vastgesteld.
Niet alleen de bestanddelen, maar ook de immobilisatie-procédés worden aan verdere testen onderworpen. Uit een eerste korte test blijkt dat het procedé dat Tihange gebruikt geen aanleiding zou geven tot ASR. Dit moet echter nog bevestigd worden door andere, langlopende testen.
Om het risico op ASR volledig uit te sluiten en niets aan het toeval over te laten, heeft ENGIE Electrabel, de exploitant van de kerncentrale van Tihange, beslist haar productieprocessen aan te passen. Samen met NIRAS worden verschillende pistes onderzocht.
Afvalbeheer op lange termijn
Ook voor het afvalbeheer op lange termijn nemen we geen enkel risico. Voordat een afvalvat geborgen wordt, zullen we er een grondige kwaliteitscontrole op uitvoeren. Hoe een dergelijke structurele controle van de afvalvaten georganiseerd kan worden en welke methode we er het beste voor gebruiken, onderzoeken we momenteel.
NIRAS heeft ook een onderzoeksprogramma lopen om het afval, dat niet beantwoordt aan de kwaliteitscriteria, te behandelen zodat we een stabiel eindproduct verkrijgen dat kan beantwoorden aan de vereisten van een veilig beheer op lange termijn.
Conclusie: meten is weten
Doordat we meer controleren, testen en meten, kunnen we afwijkende vaten tijdig opsporen en onderzoeken. Voor de veiligheid is dat een goede zaak. Door frequenter en intensiever te controleren bouwen we onze kennis over het afval verder op. Vaststellingen en wetenschappelijke bevindingen gebruiken we om de processen en methodes bij te sturen en te verfijnen waar nodig.
Wat is een alkali-silicareactie?
Een alkali-silicareactie (ASR) kan gelvorming veroorzaken in het beton en/of de mortel die het radioactieve afval inkapselt. Die alkali-silicareactie is een chemische reactie tussen enerzijds de alkaliën in het afval en anderzijds reactief silicium dat aanwezig is in de componenten van het beton en/of de mortel.
Beton en/of mortel is samengesteld uit het bindmiddel cement en uit granulaten zoals zand en grind. Bij de alkali-silicareactie ontstaat een gelachtige substantie, zoals die bij sommige vaten is aangetroffen aan de bovenkant van de betonmatrix. De alkali-silicareactie is een gekend fenomeen in betonnen infrastructuren zoals bruggen en gebouwen.