NIRAS pakt het beheer van radioactief afval op een duurzame manier aan. Zo streven we bij al onze activiteiten naar een balans tussen vier dimensies: milieu en veiligheid, wetenschap en techniek, ethiek en maatschappij, en economie en financiën. Alain Lemmens, onze directeur Financiën en Contracten, geeft uitleg bij die laatste dimensie: “De producenten betalen voor het afvalbeheer van a tot z.”
Verschillende sectoren in ons land gebruiken radioactieve stoffen in diverse toepassingen. Denk maar aan de opwekking van elektriciteit met kernenergie. Ook in onderzoeksinstellingen, in de industrie en in de landbouw worden radioactieve stoffen ingezet. Bij al die activiteiten ontstaat radioactief afval. En het beheer van dat afval kost geld.
Wie betaalt er voor het beheer van het radioactieve afval?
Alain Lemmens: “Om het afvalbeheer te bekostigen, is er in België één gouden regel: ‘de vervuiler betaalt’. De afvalproducenten betalen voor het beheer van a tot z. Ze financieren niet alleen de ophaling van hun afval en de verwerking ervan. Ze staan ook in voor de kosten van ons acceptatiesysteem, de controles die we uitvoeren en de tijdelijke opslag van het verwerkte afval.”
“Daarnaast betalen de producenten voor de onderzoeks- en ontwikkelingsprogramma’s naar duurzame oplossingen voor het afval. En voor die oplossingen zelf, zoals de toekomstige berging. Om te voorkomen dat de volgende generaties moeten opdraaien voor de kosten van het afval dat we vandaag produceren, leggen we nu al provisies aan voor later.”
Betalen alle afvalproducenten evenveel?
“Voor kleine producenten werkt NIRAS met vaste tarieven. Universiteiten en ziekenhuizen bijvoorbeeld, betalen een all-intarief. Dat bedrag dekt alle kosten: van de ophaling van het afval tot en met de berging, onderzoek en ontwikkeling inbegrepen.”
“Bij grote producenten, zoals de kerncentrales of het SCK CEN, verloopt dat anders. Met hen sluiten we een overeenkomst voor de ophaling en de verwerking van hun afval. De tarieven hangen af van het type afval. Andere overeenkomsten dekken de kosten van onderzoek en ontwikkeling.”
“Verder heeft NIRAS ook overeenkomsten met de Belgische Staat. Die is financieel verantwoordelijk voor de nucleaire passiva die zich onder andere in Mol en Dessel bevinden. Deze passiva bestaan bijvoorbeeld uit buiten gebruik gestelde nucleaire installaties. De sanering en de ontmanteling van de sites van Belgoprocess in Dessel en Mol worden gefinancierd via de federale bijdrage, een heffing die terug te vinden is op de elektriciteitsfactuur.”
De bijdrage voor de berging van het afval is gebaseerd op kostenberekeningen. Wat betekent dat precies?
“Hoe concreter het technische ontwerp van de berging is uitgewerkt, hoe nauwkeuriger NIRAS de kosten voor de bouw, exploitatie, opvolging en sluiting kan berekenen. Voor de oppervlakteberging van het laag- en middelactieve kortlevende afval is het ontwerp van de installatie en het exploitatieplan al concreet. Daar hebben we dus een goed zicht op de kosten.”
“Ook de investeringen die nodig zijn om het maatschappelijke draagvlak voor de oppervlakteberging te bestendigen, zijn al begroot. Daarvoor werd een apart fonds opgericht waarin op termijn zo’n 130 miljoen euro (2010) zal komen, wat overeenkomt met zo’n 156 miljoen euro vandaag (2021). De verplichting voor de producenten om de volledige bijdrage te storten in dit fonds gaat in zodra de bergingsinstallatie de wettelijke vergunningen heeft gekregen.”
“Om het afvalbeheer te bekostigen, is er één gouden regel: ‘de vervuiler betaalt’.”
Alain Lemmens, NIRAS
Hoe wordt de bijdrage voor het langetermijnbeheer van het hoogactieve en/of langlevende afval berekend?
“Voor het langetermijnbeheer van het hoogactieve en/of langlevende afval berekenen we de bijdrage van de producenten op basis van een raming. NIRAS baseert zich daarvoor op een bergingsconcept dat uitgaat van de hypothese van geologische berging in weinig verharde klei op een diepte van 400 meter. Naarmate dat bergingsconcept verder verfijnd wordt, sturen we de kostenraming bij.”
“Eind vorig jaar werd er zo’n nieuwe raming afgerond. We gaan nu uit van een prijskaartje van 11,2 miljard euro voor ondergrondse berging. ”
“Voor de kosten van de maatschappelijke projecten die verbonden zouden worden aan geologische berging hebben we nog geen schatting gemaakt. Zover zijn we nog niet: er moet eerst een politieke beslissing genomen worden over het principe van geologische berging.”
Wat als de eigenaar van het afval niet bekend is?
“Het gebeurt soms dat bij afvalverwerkingsbedrijven radioactief materiaal wordt ontdekt. Bijvoorbeeld verouderde rookdetectors, meetinstrumenten of bliksemafleiders. Dat materiaal, zogenaamde weesbronnen, moet ook door NIRAS beheerd worden. Die activiteiten financieren we vanuit het Insolvabiliteitsfonds, dat gespijsd wordt door alle afvalproducenten. Het gaat hierbij om een zeer kleine hoeveelheid afval.”
Maakt NIRAS winst op het afvalbeheer?
“Nee, dat is niet de bedoeling. NIRAS werkt tegen kostprijs. De afvalproducenten betalen dus de werkelijke kosten die nodig zijn om hun afval veilig en duurzaam te laten beheren.”
