Wanneer nucleaire installaties verouderd raken of wanneer hun exploitant failliet gaat, worden ze stilgelegd. Mens en milieu moeten dan beschermd worden tegen de mogelijke risico’s die de installaties met zich meebrengen. Die taak kan worden toevertrouwd aan NIRAS, die dan nucleair exploitant wordt en overgaat tot de sanering en declassering van de installaties. Michel Gaelens, projectleider van de door NIRAS geëxploiteerde nucleaire site in Fleurus, blikt terug op de sanering en declassering van gebouw 7.
Wat is de voorgeschiedenis van dat gebouw?
Michel Gaelens: “Het bedrijf Best Medical Belgium S.A. in het Waalse Fleurus, dat radio-isotopen produceerde voor de medische sector, werd in 2012 failliet verklaard. Sindsdien is NIRAS verantwoordelijk voor de sanering, ontmanteling en declassering van de installaties. Die bestaan uit verschillende gebouwen, waaronder gebouw 7. Het laboratorium in dat gebouw werd gebruikt om de kwaliteit van radioactieve stoffen voor medische doeleinden te waarborgen. De saneringswerken gingen in 2017 van start en eindigden in augustus 2020.”
Waaruit bestonden de saneringswerken?
“Het basisprincipe bestaat erin om besmette en niet-besmette uitrustingen zorgvuldig van elkaar te scheiden. Bedoeling is om de hoeveelheden radioactief afval en de kosten tot een minimum te beperken. Al die operaties voeren we uit in optimale veiligheidsomstandigheden voor onze teams, de onderaannemers, de plaatselijke bevolking en het milieu. We werkten in drie fasen:
1. Eerst demonteerden we een groot deel van de mobiele uitrustingen om ze vervolgens in drie stromen te sorteren: de conventionele stroom voor het niet-radioactieve afval, de smeltbare stroom voor het recycleren van de metalen en de stroom voor het beheer van het eigenlijke radioactieve afval. Voor het radioactieve afval deden we een beroep op onze industriële dochteronderneming Belgoprocess, die instaat voor de verwerking en conditionering van het afval.
2. Vervolgens demonteerden we alle vaste uitrustingen: valse plafonds, leidingen, lichte wanden, radiatoren, filters enzovoort. Die sorteerden we op dezelfde manier.
3. In de laatste fase gingen we over tot de metingen van de muren, plafonds, ramen … kortom: alles wat nog overbleef. Meestal gebruiken we een combinatie van directe metingen en wrijf- en steekproefmetingen. Voor de directe metingen en wrijfmetingen doen we dat met een contaminameter. Voor de steekproefmetingen gebruiken we een HPGe-apparaat (High Purity Germanium).”
Hoeveel afval is er afgevoerd?
“In de loop van 2020 voerden we alleen al voor gebouw 7 zo’n 21,6 ton niet-radioactief materiaal af naar conventionele stortplaatsen. Er werd ook 4,4 ton vast radioactief afval opgehaald en overgebracht naar Belgoprocess om er verwerkt en geconditioneerd te worden. Het ging om afzuigfilters en -kappen, laboratoriumuitrustingen en persoonlijke beschermingsmiddelen voor de werknemers. Daarnaast werd 21,3 ton metaal naar buitenlandse smeltinstallaties gezonden om er gerecycleerd te worden door smelting.”
Na de sanering volgt de declassering. Waarover gaat het precies?
“Door een installatie te declasseren, kan ze van de lijst met nucleaire installaties geschrapt worden. Ze zal dus niet langer onderworpen zijn aan specifieke reglementaire controles. Die stap vereist de opstelling van een complex ontmantelingsdossier, met daarin de gebruikte analysemethoden en het bewijs dat alle metingen en analyses in overeenstemming zijn met de wetgeving.”
“Het declasseringsdossier voor gebouw 7 werd in januari 2021 aan Bel V bezorgd ter controle en voor validatie nadien door het Federaal Agentschap voor Nucleaire Controle (FANC). Bel V is de dochteronderneming van het FANC die de reglementaire controles en veiligheidsevaluaties uitvoert in de belangrijkste Belgische nucleaire installaties.”
“Door een installatie te declasseren, kan ze van de lijst met nucleaire installaties geschrapt worden. Ze zal dus niet langer onderworpen zijn aan specifieke reglementaire controles.”
Michel Gaelens, NIRAS
NIRAS exploiteert het gebouw dus niet meer?
“Dat is juist. Omdat gebouw 7 officieel gedeclasseerd is, werd het teruggegeven aan de eigenaar: het Nationaal Instituut voor Radio-elementen (IRE) in Fleurus. Het IRE zal het herinrichten voor zijn eigen activiteiten.”
Maar NIRAS blijft actief op de site in Fleurus?
“Ja, tot in 2028 zijn er nog verschillende interventies gepland, waaronder de ontmanteling van de twee cyclotrons. Voor bepaalde riskante interventies zullen we trouwens instrumenten gebruiken die speciaal daarvoor ontwikkeld werden. Een innovatie op het gebied van sanering. Meer informatie daarover volgt later.”
