Midden januari maakten zo’n 1.400 leerlingen in en rond het Brusselse kunstencentrum Bozar op een originele manier kennis met diepe of geologische berging van radioactief afval. NIRAS organiseerde er samen met het Belgian National Orchestra een jongerenevent, met als kers op de taart de voorstelling FIREBIRD.
De leerlingen van het secundair onderwijs waren afkomstig van scholen over het hele land: Brussel, Luik, Aalst, Leuven en Mechelen. Als voorbereiding kregen ze een inspiratiemap, opgedeeld in een artistiek en een wetenschappelijk luik. Daar konden ze tijdens verschillende vakken op school mee aan de slag om zich voor te bereiden op het thema en het concert.
“De dag zelf begon met een educatief traject in de galerij Ravenstein vlak bij Bozar”, vertelt Sigrid Eeckhout, verantwoordelijke communicatie en participatie van NIRAS. “Daar nam een gids hen mee langs een reeks infostands waar ze uitleg kregen over verschillende thema’s gerelateerd aan diepe berging. Gaande van wat is radioactiviteit, geologische tijd, waarom diepe berging, onderzoek in het ondergrondse laboratorium HADES tot het maatschappelijke debat over diepe berging dat in de lente van start gaat. Ook het Belgian National Orchestra had verschillende expostands voorzien, onder andere over de componisten van de gespeelde concertwerken.”
Een boodschap nalaten
Vervolgens was het tijd voor het concert. Vier 20ste-eeuwse muziekwerken vormden het uitgangspunt van deze unieke voorstelling FIREBIRD, een gedurfde cross-over tussen klassieke muziek en videobeelden van kunstenaar Eva L’Hoest. Haar beelden onderzoeken de uitdagingen die het radioactieve afval stelt voor de huidige en komende generaties. Ze werden in het groot op een speciaal scherm boven het orkest geprojecteerd en dialogeerden zo met het orkestrale gebeuren.
Na de voorstelling werden de jongeren uitgenodigd om een boodschap achter te laten in een bergingsvat dat dienst zal doen als tijdscapsule. Welke boodschap willen zij nalaten voor het geval iets of iemand in een verre toekomst de rust van de bergingsplaats schendt? Is taal een effectief middel om een boodschap achter te laten die hopelijk pas binnen vele duizenden jaren ontdekt wordt?
“Deze samenwerking met het Belgian National Orchestra is een van de initiatieven die NIRAS neemt om jongeren te betrekken in het debat rond het beheer van radioactief afval”, besluit Sigrid Eeckhout. “Het is belangrijk om hen nu al te betrekken want zij vormen de toekomst. De jongeren van vandaag en hun kinderen zullen namelijk moeten instaan voor de zorg van het hoogactieve afval dat bestemd is voor diepe berging. Ook in ons bezoekerscentrum Tabloo in Dessel nemen we trouwens heel wat initiatieven voor jongeren.”
Wat is diepe berging?
Midden jaren ’70 werden in ons land de eerste commerciële kerncentrales in gebruik genomen. Naast elektriciteit produceren deze centrales ook radioactief afval. Een deel hiervan is hoogactief en/of langlevend afval dat gedurende honderdduizenden jaren radioactief en gevaarlijk blijft voor mens en milieu. Het is dus essentieel dat er een beheeroplossing voor de heel lange termijn uitgewerkt wordt. Met de kennis van vandaag wordt diepe of geologische berging wereldwijd beschouwd als de enige manier om dit afval gedurende zo’n lange periode veilig af te zonderen.
Bij diepe berging wordt het radioactieve afval geplaatst in een ondergrondse installatie achter een hele reeks kunstmatige, door de mens gemaakte, barrières, zonder de intentie om het er terug uit te halen. De berging van radioactief afval is dus bedoeld als eindbestemming van het afval. Deze installatie wordt gebouwd in een stabiele aardlaag (de natuurlijke barrière of het gastgesteente) op een diepte van enkele honderden meters. Het vormt na de volledige sluiting ervan een passief systeem dat geen verdere actie van de mens meer vereist.
Ook België koos, net zoals alle landen die een beleid hebben voor het langetermijnbeheer van dit type afval, voor diepe berging. Om de hoofdlijnen te bepalen van het besluitvormingsproces dat de uitvoering van diepe berging zal begeleiden en om de keuze van diepe berging in België te bevestigen of wijzigen als een veilige beheeroplossing wordt dit jaar een breed maatschappelijk debat georganiseerd door de Koning Boudewijnstichting.
