Nucleaire sanerings- en ontmantelingsprojecten zijn projecten in verschillende fasen die meerdere decennia in beslag kunnen nemen. De ontmanteling van Best Medical Belgium werd gekenmerkt door zes mijlpalen.
Best Medical Belgium (BMB), gevestigd op de nucleaire site van Fleurus in Wallonië, produceerde radio-isotopen voor de diagnose en behandeling van bepaalde kankers. Het ging failliet in 2012. NIRAS werd vervolgens belast met de sanering en ontmanteling van de installaties die niet waren overgenomen, en werd zo exploitant van de site.
De sanering en ontmanteling van nucleaire installaties is altijd een complex en langdurig proces dat in verschillende fasen verloopt. In het geval van BMB zijn de werkzaamheden in 2012 begonnen en zouden ze in 2028 moeten eindigen. Een terugblik op zes mijlpalen.
Inventaris
De installaties van BMB omvatten verschillende gebouwen, waarvan vier werden gebruikt voor de productie van radio-isotopen onder andere in twee cyclotrons: het CGR-cyclotron en het IBA-cyclotron. De afgeschermde zaal met de oudste van de twee cyclotrons, die sinds 1992 is stilgelegd, werd gebruikt door BMB als opslagzone voor allerlei afval en materialen, waaronder radioactief afval. Hoewel er geen gevaar was voor de bevolking en het milieu, moest dit afval worden afgevoerd en de site worden gesaneerd.
Veiligheid
NIRAS stelde een team van specialisten samen, waaronder enkele personeelsleden van BMB die vertrouwd waren met de installaties. Voordat dit team met de sanering kon beginnen, moest de veiligheid van de gebouwen en de installaties (branddetectoren, ventilatiesystemen ...) worden gecontroleerd en een programma worden opgezet om de veiligheid in stand te houden.
Sorteren en afvoeren van afval
Na deze operaties is ons team begonnen met het afvoeren van het afval van de historische producties van BMB die opgeslagen waren in de afgeschermde zaal. Dit was werk van lange adem, omdat eerst de radioactieve besmetting van het afval moest worden gecontroleerd en het afval vervolgens moest worden gesorteerd en gekarakteriseerd. Pas daarna kon het afval worden afgevoerd naar de verwerkingsinstallaties van Belgoprocess, de industriële dochteronderneming van NIRAS in Dessel.
2017: Begin van de saneringsfase
De eigenlijke sanering begon in 2017. In deze fase werden de besmette uitrustingen en voorwerpen nauwgezet gescheiden van de niet besmette onderdelen: stoelen, tafels, buizen, wanden, muren ... Het doel was de hoeveelheden radioactief afval en de kosten tot een minimum te beperken. Vandaar de noodzaak om bepaalde uitrustingen te reinigen, te versnijden of te demonteren.
Een innovatieve robottechnologie
Een van de gesaneerde gebouwen bevatte een zone die in hoge mate besmet was met strontium-90, een radioactieve isotoop. Een deel van de sanering van deze zone werd uitgevoerd door technici, maar de eigenlijke productiecellen voor radio-isotopen waren veel te besmet, waardoor elke menselijke interventie uitgesloten was. Daarom heeft NIRAS een robot laten ontwerpen, in een modulaire handschoenkast van zeer geringe afmetingen, die aan de cellen moest worden gekoppeld. Het is deze robot die de besmette cellen met succes ontsmet heeft.
Balans van de saneringsoperaties
Bij de saneringsoperaties werd tot dusver 582,9 ton afval voortgebracht, waarvan Belgoprocess ongeveer 10% als radioactief afval moet verwerken en opslaan. 53% van het afval bestaat uit metaal dat op termijn naar buitenlandse gieterijen zal worden gezonden om er gerecycleerd te worden door smelting. 37% van het afval, ten slotte, is niet-radioactief materiaal dat op termijn naar conventionele stortplaatsen zal worden afgevoerd.
2020: Start van de ontmantelingsfase
Eind 2020 begon NIRAS met de ontmanteling van het eerste van de twee cyclotrons, die beide radioactief zijn. De grootste uitdaging hier is het versnijden van de cilinderkop van het CGR-cyclotron. Een stuk van bijna 200 ton dat in hanteerbare blokken moet worden versneden om naar gieterijen in het buitenland te worden verzonden. Dit versnijdingsproces wordt in november beëindigd. De ontmanteling van het cyclotron IBA begon in oktober 2022 en zou in april 2023 rond moeten zijn.
De wanden van gewapend beton van de afgeschermde zalen waarin de cyclotrons zijn ondergebracht, zijn ook radioactief. Om ze te ontmantelen (door versnijding) moest daarom eerst een hermetisch afgesloten stalen uitbreiding over de zone van het IBA-cyclotrongebied worden gebouwd. Deze zal ervoor zorgen dat de radioactiviteit ingesloten blijft tijdens het versnijden en manipuleren van de betonblokken.
Herstel in oude staat of sloop?
Begin oktober 2022 werden twee gebouwen gedenucleariseerd en teruggegeven aan het Nationaal Instituut voor Radio-elementen (IRE), de eigenaar van de site, om er een nieuwe bestemming aan te geven. Het derde is bijna klaar. Het vierde gebouw zal echter worden afgebroken, omdat zijn draagstructuur aan het eind van de operaties verzwakt zal zijn. Volgens de huidige planning zullen we dan in 2028 zijn.
Overleg met de lokale en regionale actoren
NIRAS werkt intensief samen met de gemeentebesturen van Fleurus en Farciennes, de naburige gemeenten, om de omwonenden te informeren over de voortgang van het project. Als nucleair exploitant zetelt NIRAS namelijk in het begeleidingscomité van de nucleaire ondernemingen in Fleurus-Farciennes. Ook vertegenwoordigers van de gemeenten en de provincie zijn er aanwezig.